ChatGPT en andere AI-chatbots geven altijd antwoord, maar dat antwoord is zelden volledig neutraal. De manier waarop jij je vraag stelt bepaalt voor een groot deel hoe de AI reageert. Vraag je neutraal, dan krijg je een samenvatting van voor- en nadelen. Laat je een mening doorschemeren, dan krijg je eerder bevestiging of een meevoelend antwoord. Dit is belangrijk om te beseffen, zeker als je AI gebruikt voor advies of meningen: de vraag stuurt het antwoord.
Een voorbeeld: hardlopen in de regen
Een goed voorbeeld is iets waar ik zelf niet zo van hou: hardlopen in de regen. Of nog vervelender, als je zonder verwachting de deur uit gaat en halverwege ineens wordt overvallen door een flinke regenbui. Hoe AI daarop reageert, hangt volledig af van hoe je de vraag stelt.
Om dit te laten zien heb ik ChatGPT in een anoniem, tijdelijk gesprek vier keer ongeveer dezelfde vraag gesteld, maar steeds op een andere manier geformuleerd. Hieronder zie je hoe groot het verschil in antwoord kan zijn, terwijl het onderwerp hetzelfde blijft.
Vier manieren van vragen, vier verschillende antwoorden
1. Wat vind je van hardlopen in de regen?
Een simpele, open vraag. ChatGPT antwoordt dan neutraal en informatief:
Triggert: een objectief antwoord.
2. Ik vind hardlopen in de regen heerlijk, het is ook best goed voor je toch?
Nu stuur je het gesprek richting positief. ChatGPT bevestigt jouw gevoel:
Triggert: meebewegen met jouw positieve gevoel.
3. Ik vind hardlopen in de regen een drama, ik haat het. Het is ook niet gezond toch?
Hier voeg je een negatieve mening toe en een sturende bewering. ChatGPT reageert corrigerend:
Triggert: empathie en een focus op oplossingen.
4. Stel jij zou een mens zijn, zou je dan hardlopen in de regen of liever binnen blijven?
Met een hypothetische vraag krijg je een speculatief antwoord:
Triggert: een hypothetisch, meer verhalend antwoord.
Waarom dit belangrijk is
Dit soort verschillen lijken klein, maar maken veel uit als je AI gebruikt om een mening, advies of richting te krijgen. Formuleer je vraag positief, dan krijg je bevestiging. Leg je een negatieve lading in je vraag, dan nuanceert de AI het soms, maar gaat er vaak deels in mee. Vraag je objectief, dan krijg je een objectieve samenvatting.
Tip voor AI-gebruik
Wil je een echt neutraal antwoord? Stel je vraag zonder je eigen mening. Wil je dat AI je ergens op uitdaagt? Vraag bewust naar tegenargumenten. Door je vraag slim te formuleren krijg je betere antwoorden én voorkom je bevestigingsdrang van de AI.
Gebruik je een AI zoals ChatGPT waar je custom instructions kunt instellen? Dan kun je dit nog verder sturen. Bij ChatGPT doe je dit via het menu Instellingen → Aangepaste instructies, waar je antwoord kunt geven op twee vragen:
- Wat wil je dat ChatGPT over jou weet om betere antwoorden te geven?
- Hoe wil je dat ChatGPT reageert?
Als je bijvoorbeeld graag kritische tegenargumenten wilt horen, kun je invullen:
“Ik wil dat je bij meningen altijd ook kritische tegenargumenten geeft, zodat ik verschillende kanten van een onderwerp hoor.”
Of:
“Ik wil dat je niet alleen bevestigt, maar me uitdaagt met andere perspectieven.”
Dit helpt om de standaard ‘meebewegende’ antwoorden van AI te doorbreken.
Conclusie
Dit voorbeeld laat goed zien hoe sterk de vraag invloed heeft op het antwoord. AI-modellen zoals ChatGPT geven geen “eigen” mening, ze reageren op hoe jij iets formuleert. Zeker bij meningen en advies is het belangrijk om kritisch te blijven: AI klinkt vaak overtuigend, maar het is uiteindelijk een taalmodel dat patronen volgt en geen menselijk oordeel kan vormen. Gebruik AI als hulpmiddel, niet als eindbron. Blijf zelf nadenken, controleer feiten, en wees je bewust van de invloed van je eigen vraagstelling.