Oplichting via berichtenapps zoals WhatsApp is een bekend probleem. Zelfs ik krijg soms berichten met daarin: “Pap, ik heb een nieuw nummer”. En dat terwijl ik geen kinderen heb! Wat begon met simpele chatberichten waarin oplichters zich voordoen als familieleden of vrienden, ontwikkelt zich nu naar veel geavanceerdere methoden. Dit allemaal dankzij de ontwikkelingen op het gebeid van (generatieve) AI. In dit artikel leg ik uit hoe deze vormen van oplichting zich hebben ontwikkeld, wat de nieuwste technieken zijn en hoe je jezelf kunt beschermen.
Van simpele chatberichten naar geavanceerde oplichting
Traditioneel begint oplichting via berichtenapps met een eenvoudig bericht. Een oplichter stuurt je een bericht vanuit een onbekend nummer, doet zich voor als een familielid en vertelt een verontrustend verhaal om snel geld te krijgen.
Een typisch bericht is: “Hoi mam, ik heb een nieuw nummer. Ik zit in de problemen en heb dringend geld nodig om mijn rekening te betalen. Ik moet vandaag betalen, anders sluiten ze mijn telefoon af! Kun je me helpen?”.
Soms bouwt het gesprek zich wat meer op. De oplichter belt je soms, heel gehaaid, zelfs een paar keer héél kort, zonder dat je dit zelfs soms doorhebt. Bijvoorbeeld:
*gemiste oproep 1*
*gemiste oproep 2*
Oplichter: Hoi mam, wil je mijn nieuwe nummer opslaan?
Jij: Nieuw nummer?
Oplichter: Yess! Je kan de oude verwijderen.
Jij: Maar je hebt net een nieuwe telefoon?
Oplichter: Klopt, maar dit was een mooie deal! Hoe is het met pap?
Oplichter: En nu ik je toch spreek: Kun je mij helpen. Ik moet voor vanmiddag 16.00 het geld overmaken voor de auto.
Jij: Alweer een nieuwe auto?
Oplichter: Ja, koopje! Maar 2000km gereden. Oude ga ik inruilen. Maar ik moet nu 6.000 overmaken, maar kan dit niet van mijn rekening doen met de limieten. Kan jij het even voorschieten?
Dit gebeurt nog steeds volop, maar gaat zich steeds meer verschuiven naar geavanceerde technieken, zoals videomanipulatie en stemmanipulatie.
Wat is videomanipulatie?
Waarschuwing: Krijg je dus een video van iemand die je kent waarbij er om geld gevraagd wordt? Trap hier dan niet in.
Videomanipulatie is het proces van het bewerken van video’s om mensen te misleiden. Dit kan variëren van eenvoudige bewerkingen tot geavanceerde technieken zoals deepfakes. Een oplichter kan bijvoorbeeld een foto van iemand als basis pakken en hier een levensechte video van maken. Dankzij voice cloning kunnen ze aan de hand van een klein geluidsfragment van iemands stem, hier een realistische stem over heen monteren. Resultaat: Een overtuigende bewegende video met stem van iemand die je kent. Dit heet ook wel een deepfake.
Twee belangrijke termen uitgelegd
Deepfakes
Deepfakes zijn video’s waarin het gezicht en de stem van een persoon worden vervangen door die van iemand anders met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Deze video’s kunnen zeer realistisch lijken, waardoor het moeilijk is om te onderscheiden wat echt en wat nep is.
Voice cloning
Voice cloning is een techniek waarbij iemands stem nauwkeurig wordt nagebootst met behulp van technologie. Met voldoende audio-opnames van een persoon kan een computerprogramma een kunstmatige stem creëren die bijna identiek klinkt aan de echte stem. Met voice cloning kunnen oplichters je bellen en klinken als je kind, kleinkind of een andere geliefde. Dit maakt hun verzoeken om hulp nog overtuigender.
Gevaar voor ouderen
Ouderen zijn vaak een doelwit van deze geavanceerde oplichtingstechnieken omdat ze minder bekend zijn met de nieuwste technologieën en meer geneigd zijn te vertrouwen op wat ze zien en horen. Oplichters spelen in op emoties en proberen je onder druk te zetten om snel te handelen.
Voorbeeld van geavanceerde oplichting
Stel je voor dat je een videoboodschap ontvangt waarin je kleinkind je vertelt dat ze in nood zijn en dringend geld nodig hebben. De video ziet er levensecht uit en de stem klinkt precies zoals die van je kleinkind. Dit kan je ertoe aanzetten om snel te handelen zonder de juistheid van de video te controleren.
Hoe herken je deze geavanceerde oplichting?
Let op details
Bekijk de video of luister naar de stem nauwkeurig. Let op kleine afwijkingen zoals onnatuurlijke bewegingen of rare stemgeluiden. Deze kunnen wijzen op manipulatie.
Controleer de bron
Wees sceptisch over berichten van onbekende nummers, zelfs als ze beweren een bekende te zijn. Bel de persoon terug op een vertrouwd telefoonnummer om te verifiëren of het verzoek echt is.
Gebruik meerdere verificatiemethoden
Neem contact op met andere familieleden of vrienden om te vragen of zij op de hoogte zijn van de situatie. Stel vragen die alleen de echte persoon zou kunnen beantwoorden.
Tip: Spreek met mensen om je heen die doelwit zouden kunnen worden van dit soort oplichters een aantal codewoorden of vragen af. Is er iets ernstigs aan de hand? Vraag hier dan naar. Bijvoorbeeld: Wat was vroeger mijn lievelingsknuffel?
Spreek af in persoon
Voordat je geld gaat overmaken is het heel verstandig om altijd even af te spreken met degene. Maak dan pas het geld over. Woont de persoon heel ver weg? Dan kan je alsnog vragen (vooral als het om een groot bedrag gaat) of deze persoon toch even langs komt. Kan dit echt niet? Ga dan live videobellen en stel de persoon vragen waarvan hij of zij alleen de antwoorden weet.
Wist je dat? Het is belangrijk om te weten dat zelfs als je het vertrouwde telefoonnummer van je geliefde gebruikt, oplichters soms telefoonnummers kunnen vervalsen of hacken. Daarom is het altijd goed om meerdere verificatiemethoden te gebruiken voordat je actie onderneemt.
Hoe bescherm je jezelf?
Wees waakzaam
Blijf alert en sceptisch bij onverwachte berichten of verzoeken om geld. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat waarschijnlijk ook.
Verifieer altijd
Controleer altijd de juistheid van informatie voordat je handelt. Bel de persoon direct op hun gebruikelijke telefoonnummer en vraag om details die alleen zij kunnen weten.
Deel geen persoonlijke informatie
Wees voorzichtig met het delen van persoonlijke informatie op sociale media of andere openbare platforms. Oplichters gebruiken vaak deze informatie om hun verhalen geloofwaardig te maken.
Gebruik veilige betaalmethoden
Vermijd het gebruik van onbekende of ongebruikelijke betaalmethoden. Gebruik traceerbare en veilige methoden zoals bankoverschrijvingen naar bekende rekeningen.
Installeer beveiligingssoftware
Gebruik beveiligingssoftware en houd deze up-to-date om jezelf te beschermen tegen virussen en malware die oplichters kunnen gebruiken om toegang te krijgen tot je persoonlijke informatie.
